ENGLISH TRANSLATION
Home : Articles : Greek : Ο ΑΝΩΤΕΡΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ
Ο ΑΝΩΤΕΡΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ
του Franklin Levinson
"Ο μέτριος δάσκαλος σου λέει πως έχεις κάποιο πρόβλημα και προσφέρεται να το διορθώσει. Ο ανώτερος δάσκαλος σου λέει πως σε χαρακτηρίζει κάποιο καλό στοιχείο και σε βοηθάει να το φέρεις στην επιφάνεια και να το εξελίξεις ."
Alan Cohen
www.alancohen.com
Μου αρέσει πάρα πολύ αυτό το γνωμικό του καλού μου φίλου Alan Cohen, www.alancohen.com.
Πραγματικά, ο δάσκαλος κάνει μεγάλη διαφορά στο πώς θα μάθει ο μαθητής. Είναι σαν τη διαφορά μεταξύ θετικής ενίσχυσης (συμπεριφοράς) και αρνητικής ενίσχυσης (συμπεριφοράς) όταν εκπαιδεύει κανείς άλογα. Όταν έχουμε μια συμπεριφορά από ένα άλογο η οποία δεν είναι αυτή που θέλουμε, είναι εύκολο να κρίνουμε το ζώο ως «κακό» και είτε να το τιμωρήσουμε ή να το επιπλήξουμε. Αυτό είναι το ίδιο με τον δάσκαλο που προσπαθεί να διορθώσει το πρόβλημα ενός μαθητή. Μπορούμε να επιλέξουμε να κατανοήσουμε ότι, τις περισσότερες φορές, ο μαθητής (άλογο ή άνθρωπος) έχει μέσα του ακριβώς τη σωστή συμπεριφορά, αυτή τη συμπεριφορά που είναι η καλύτερη και γι’ αυτόν και για εμάς. Η ανακάλυψη του τρόπου ανάδειξης αυτής της συμπεριφοράς είναι το κλειδί. Η ανάπτυξη αυτής της συμπεριφοράς σαν να πρόκειται για ιδέα του ίδιου του μαθητή και προσωπική του επιλογή, πραγματικά εισάγει ένα υψηλότερο επίπεδο μάθησης. Για παράδειγμα, σα να είναι ιδέα του ίδιου του μαθητή το να μελετήσει τα μαθήματά του ή να κάνει εξάσκηση στο πιάνο. Το μεγάλο ερώτημα είναι πώς θα έχουμε αυτό το αποτέλεσμα.
Πιστεύω πως το πραγματικό κλειδί γι’ αυτό είναι η συμπεριφορά του δασκάλου. Δεν πρόκειται τόσο πολύ για το τι γνωρίζει ο δάσκαλος αλλά για το πώς αυτός διδάσκει αυτά που γνωρίζει. Μερικοί δάσκαλοι έχουν τη δυνατότητα να εμπνεύσουν τους μαθητές να λάβουν την πρωτοβουλία να μάθουν, ενώ κάποιοι άλλοι κάνουν τη μάθηση να μοιάζει με αγγαρεία. Αντί να επικεντρωνόμαστε στο τι δεν θέλουμε από το μαθητή, οι δάσκαλοι μπορούμε να επιλέξουμε να επικεντρωνόμαστε σε αυτά που ο μαθητής μπορεί να κάνει και έπειτα, να τα διευρύνουμε. Με αυτόν τον τρόπο, ο δάσκαλος δεν χρειάζεται να «ξαναεφεύρει τον τροχό», όπως συνηθίζουμε να λέμε. Το να επιτρέπουμε στον τροχό να συνεχίσει να κυλάει, αλλά ίσως να τροποποιήσουμε την κατεύθυνση ή την ταχύτητα, θα μπορούσε να αποτελεί την απάντηση.
Οι δάσκαλοι μπορεί να εξετάσουν το ενδεχόμενο να παρέχουν προτάσεις και διάφορες επιλογές στους μαθητές (πάλι, άλογα ή άνθρωποι), αντί να τους λένε τι να κάνουν. Μια ενδιαφέρουσα δεξιότητα για τον δάσκαλο είναι να γνωρίζει πότε μια συγκεκριμένη επιλογή που προσφέρεται έχει κάποιο φυσικό κώλυμα για να προωθηθεί η κίνηση ή η πρόοδός της. Ένα παράδειγμα με τα άλογα μπορεί να είναι ότι αν το άλογο θέλει να κινείται μόνο προς τα δεξιά και να μην γυρίζει προς τα αριστερά, ο εκπαιδευτής μπορεί, κρατώντας το άλογο με ένα μακρύ σχοινί, να παίρνει τέτοια θέση ο ίδιος και το άλογο, ώστε το άλογο να κινείται σε βάδισμα ή αργό τροχασμό, χωρίς ένταση, πάνω σε ένα φράχτη ή έναν τοίχο κάθε φορά που πηγαίνει προς τα δεξιά. Όποτε πάει προς τα αριστερά, το άλογο έχει ελεύθερο χώρο και αφαιρείται η πίεση (λίγα λεπτά ηρεμίας) του αιτήματος ως επιβράβευση. Έτσι, ο εκπαιδευτής κάνει αυτό που θέλει εύκολο κι ευχάριστο για το άλογο και αυτό που δεν θέλει, δύσκολο, χωρίς να χρησιμοποιεί επίπληξη ή τιμωρία. Το άλογο, τις περισσότερες φορές, θα αναζητήσει την εύκολη διέξοδο ή το δρόμο με τη λιγότερη αντίσταση στην κίνησή του.
Επιπρόσθετα, η αναγνώριση κι η επιβράβευση της προσπάθειας ενός μαθητή είναι εξαιρετικά σημαντικά στοιχεία. Για ένα άλογο, η επιβράβευση της προσπάθειας είναι το πώς θα κάνεις το ζώο να συνεχίσει να προσπαθεί. Αν συνεχίσει να προσπαθεί, τελικά θα τα καταφέρει και θα αρχίσει να μαθαίνει με τη θέλησή του, πράγμα που είναι πάντα καλύτερο. Το ίδιο ισχύει και για τον ανθρώπινο μαθητή. Το να λες «μπράβο, καλό αγόρι» ή «μπράβο, καλό κορίτσι» είναι σαν ένα χτύπημα στην πλάτη και θετική ενίσχυση (συμπεριφοράς). Η αφαίρεση της πίεσης και λίγα λεπτά απόλυτης ηρεμίας είναι μια σούπερ επιβράβευση για το άλογο. Η προσφορά επαίνου στα παιδιά για κάθε θετική προσπάθεια, είναι καλό πράγμα. Είναι σημαντικό δε, να προσέχουμε ώστε να μη δωροδοκούμε ένα παιδί ή ένα άλογο. Η επικέντρωση στο τι είναι σωστό είναι ένας εξαιρετικός τρόπος να δώσουμε κίνητρο για τη μάθηση και να χτίσουμε πάνω στη θετική προσπάθεια ενός ατόμου.
Πιστεύω πως μια άλλη πλευρά του ανώτερου δασκάλου θα είναι το να μην φέρνει τα προσωπικά προβλήματα και τα συναισθήματα θυμού και σύγχυσής του στην τάξη. Σίγουρα, όλοι μπορούμε να έχουμε «κακιές μέρες». Υπάρχουν μέρες που θα προτιμούσαμε να ήμασταν κάπου αλλού αντί εκεί που βρισκόμαστε. Η ικανότητα να επικεντρωνόμαστε στο «παρόν» μπορεί να κάνει θαύματα στο να μας βοηθήσει να διατηρήσουμε μια σωστή συμπεριφορά. Υπάρχει ένα παλιό γνωμικό των ανθρώπων που ασχολούνται με άλογα, που λέει «άφηνε τα προβλήματά σου στην πόρτα του στάβλου». Παρόλο που πιστεύω πως οι περισσότεροι συμφωνούν με το ότι είναι καλή ιδέα το να μην φέρνουμε τα προσωπικά μας προβλήματα στους μαθητές μας, το να κρύβουμε μια «κακή» μέρα πίσω από ένα ψεύτικο χαμόγελο δεν είναι επίσης, κάτι καλό. Κανείς δεν μπορεί να έχει χαρούμενη διάθεση συνέχεια. Όμως οι δάσκαλοι που επιτρέπουν να φέρνουν αρνητική συμπεριφορά μέσα στον χώρο διδασκαλίας τους, είτε πρόκειται για το στίβο είτε για την σχολική αίθουσα, δείχνουν λίγη αυτο-αντίληψη ή αντίληψη των βλαβερών αποτελεσμάτων που μπορεί να έχει η συμπεριφορά τους στους μαθητές τους. Οι συμπεριφορές έχουν την τάση να είναι μεταδοτικές. Έτσι, οι δάσκαλοι/εκπαιδευτές είναι ανάγκη να σκέφτονται το πώς η διάθεσή τους επηρεάζει τους μαθητές, καθώς και να βρίσκουν τους κατάλληλους τρόπους να είναι ειλικρινείς με τα συναισθήματά τους. Η έλλειψη ακεραιότητας πίσω από ένα ψεύτικο χαμόγελο είναι συχνά εμφανής και μπορεί να ακυρώσει την επιθυμία του μαθητή να μάθει από αυτόν τον δάσκαλο. Πιστεύω πως το να είμαστε αληθινοί ως προς τα συναισθήματά μας και παράλληλα να μην τα ρίχνουμε στους άλλους, είναι μια δεξιότητα που μαθαίνεται και χρειάζεται εξάσκηση και αντίληψη.
Ένας άλλος σπουδαίος τρόπος διδασκαλίας είναι με παραδείγματα. Π.χ. αν θέλουμε ένα ήρεμο άλογο, πρέπει να είμαστε εμείς οι ίδιοι ήρεμοι όταν συναναστρεφόμαστε μαζί του. Εάν επιθυμούμε οι μαθητές μας να είναι πιο συγκεντρωμένοι, εμείς, ως δάσκαλοι/εκπαιδευτές, πρέπει να αναπτύσσουμε τη δική μας ικανότητα να παραμένουμε συγκεντρωμένοι. Όταν είμαστε συνεπείς, υποστηρίζουμε όσους είναι γύρω μας να είναι κι αυτοί συνεπείς. Όταν ένας δάσκαλος/εκπαιδευτής είναι συνεπής με θετικό τρόπο, οι πιθανότητες επιτυχίας αυξάνονται σημαντικά. Για μένα ήταν πάντα καλύτερα όταν μου ζητούσαν να κάνω κάτι παρά όταν μου έλεγαν να το κάνω. Μια πρόταση μου έδινε την ελευθερία να κάνω κάτι, πραγματικά επειδή ήθελα να το κάνω. Πιστεύω ότι είναι καλύτερα να κάνετε κάθε αίτημά σας προς το άλογο σαφέστατο και ξεκάθαρο, καθώς τα άλογα συγχέονται πολύ εύκολα. Η σύγχυση δημιουργεί φόβο μέσα στο άλογο. Επίσης, ένα αίτημα τείνει να έχει καλύτερη ενέργεια από ότι μια προσταγή ή εντολή. Η ευκρίνεια στην επικοινωνία είναι πιο σημαντική από ότι η μεγαλόφωνη ή έντονη ενέργεια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της πραγματικής έλλειψης κατανόησης είναι η ιστορία ενός αγγλόφωνου ανθρώπου ο οποίος προσπαθεί να μιλήσει με κάποιον που μιλάει γιαπωνέζικα και τελικά, ο αγγλόφωνος φωνάζει σε μια προσπάθειά του να γίνει κατανοητός (χωρίς φυσικά, αποτέλεσμα). Μια κοινή γλώσσα είναι ένα πολύ σημαντικό στοιχείο. Η ίδια κατάσταση με ένα άλογο είναι όταν του ζητάμε κάτι με κανονικό τόνο και ένταση φωνής (ευγενικό αίτημα) και αν δεν λάβουμε μια ικανοποιητική ανταπόκριση αρχίζουμε να χρησιμοποιούμε όλο και περισσότερη ένταση, ενέργεια και τελικά, βία. Αυτό συμβαίνει όταν φωνάζουμε στο άλογο. Δεν είναι η ένταση του λόγου αλλά η σαφήνεια αυτή που περνάει το μήνυμα. Αυτό ισχύει και για τους ανθρώπινους μαθητές.
Το να μην παίρνουμε προσωπικά τίποτε από όσα κάνει ένα άλογο ή ένας άνθρωπος, μπορεί να μας βοηθήσει να είμαστε ήρεμοι και σαφείς στην επικοινωνία μας. Αν παίρνουμε τη συμπεριφορά οποιουδήποτε, ή το τι λέει, προσωπικά, είναι εύκολο να θυμώσουμε, να συγχυστούμε και να σπεύσουμε να τον εκδικηθούμε. Πιστεύω πως η αλήθεια σ’ αυτήν την κατάσταση είναι ότι ο ομιλητής λέει περισσότερα για τον εαυτό του, παρά γι’ αυτόν στον οποίο μιλάει. Επιπλέον, βοηθάει το να κατανοούμε ότι πιθανώς να υπάρχει κάτι μέσα μας που σχετίζεται με το τι έχει πει ή κάνει ο άλλος και αυτό έχει παρακινήσει την αρνητική μας επίδραση. Το να ρίξουμε μια ματιά σε αυτό που δεν είναι όμορφο ή καλό μέσα μας, μπορεί να μας προκαλέσει μεγάλη αναστάτωση. Σε αυτή την περίπτωση, στην πραγματικότητα, είμαστε θυμωμένοι με τον ίδιο τον εαυτό μας κι όχι με τους άλλους. Συχνά όμως, είναι το «φορτίο» τους που παρακινεί το ξέσπασμα ή την επίθεσή τους. Αν αποδεχτούμε πως όποια επίθεση ή έκρηξη λαμβάνουμε, είναι ουσιαστικά, ένα κάλεσμα για βοήθεια από κάποιον που υποφέρει, τότε μπορούμε συχνότερα να διατηρήσουμε τη δική μας εσωτερική γαλήνη και ίσως να βρούμε κάποιον τρόπο να βοηθήσουμε αυτό το άτομο (άλογο ή άνθρωπο) να βρει και τη δική του εσωτερική γαλήνη. Αυτό απαιτεί πολύ καλοσύνη και συμπόνια, που πάντα είναι καλά στοιχεία να αναπτύσσουμε. Ποτέ μην θυμώνετε και μην κατηγορείτε ένα άλογο για τη συμπεριφορά του. Όλες οι ανεπιθύμητες συμπεριφορές των αλόγων είναι ο αντικατοπτρισμός του φόβου που νιώθει το ζώο. Αν φοβόμαστε, υποφέρουμε και το ίδιο ισχύει και για το άλογο. Όταν βλέπουμε κάποιο πλάσμα να υποφέρει, είναι ευκολότερο να ανταποκριθούμε με συμπόνια. Αν πάρουμε προσωπικά τη συμπεριφορά του αλόγου, είναι εύκολο να θυμώσουμε, να κρίνουμε το ζώο ως κακό και να αναζητήσουμε την τιμωρία του. Τα άλογα είναι πάντα αθώα, όποια κι αν είναι η κατάσταση.
Συνοπτικά, πιστεύω πως προφανώς και είναι επιθυμητό να θέλουμε να είμαστε καλοί και αποδοτικοί δάσκαλοι ή εκπαιδευτής και να φροντίζουμε να το εξελίσσουμε. Αυτό χρειάζεται υπομονή, χρόνο και προσοχή για να επιτευχθεί. Το σημαντικότερο είναι απλά να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε, συνέχεια. Σκεφτείτε τα υπέροχα οφέλη για το μαθητή, είτε άνθρωπο είτε άλογο, και το δάσκαλο, αν ακολουθήσουμε αυτό το μονοπάτι ως εκπαιδευτές και δάσκαλοι. Όλοι είμαστε μαθητές και δάσκαλοι μεταξύ μας (από τις Αρχές Θεραπείας Συμπεριφορών, www.attitudinalhealing.com).